Groene Vitamines

In de winter hebben vogels die in ons land vertoeven het best moeilijk om voedsel te vinden. En dus kunnen we ze wel een handje helpen. Dit kan door vogelvoer te kopen, of door het zelf te maken. Op internet stond dat het een ‘piece of cake’ zou moeten zijn.  Dus tja, met een paar dagen vrij in de herfstvakantie ben ik vol goede moed aan de slag gegaan. Hieronder het resultaat.

Zelf vetbollen maken

Wat heb je hier voor nodig? Ongebruikt en ongezouten vast plantaardig vet. Ik gebruikte biologische kokosvet gewoon verkrijgbaar in de supermarkt. Verder verschillende zaden, zoals zonnebloemenpitten en als variatie kun je meelwormen en rozijnen eraan toevoegen. Ik gebruikte vier seizoenen strooivoer met meelwormen van de Vogelbescherming. Verder een dikke pan om het vet in te laten smelten. Dat gaat met kokosvet erg snel. Het smelt al bij lage temperaturen en gaat heel rap. Je weegt net zoveel voer af als het gewicht van het kokosvet. Dus 1 deel vet op 1 deel voer. Het komt niet heel erg nauw. Met 1 pot kokosvet (500 ml) kon ik 6 vetbollen en 3 hangers maken. Zonnebloempitten kun je overigens zelf heel makkelijk kweken uit zaad. Je kunt de zonnebloemen laten staan voor de vogels, of wat van de pitten oogsten en in een vetbol gebruiken. Nu zeg ik wel vetbol maar op internet zag ik allerlei variaties op een bol. Ik koos naast de bol voor de cup cake vorm met een touwtje om op te hangen. Zie onderstaande foto’s voor de stappen en het resultaat.

Mijn conclusie: het is leuk om een keer te doen. Je bent er niet veel tijd aan kwijt. Niet meer dan wanneer je gewoon cupcakes of een cake ofzo bakt. En ik denk dat oefening baart kunst. Nu wachten op wat de vogels er van vinden.

Je kunt mijn voorbeeld volgen of voor verdere verduidelijking of andere opties op internet talloze voorbeelden vinden. De keuze is reuze. Maar heb je geen zin om zelf aan de slag te gaan, dan kun je uiteraard kant en klare bollen kopen. Daar is niets mis mee. Alleen 1 ding. Koop ze wel zonder netje!

Heb je met de beste bedoelingen vetbollen in je tuin opgehangen en dan tref je even later een vogeltje aan dat vast zit in het netje en is overleden. Heel erg sneu. Gelukkig weten veel aanbieders van vogelvoer dit inmiddels en het wordt steeds makkelijker om aan vetbollen zonder netje te komen. En hoe hang je dan zo’n bolletje zonder netje op, denk je misschien. Nou zie foto hieronder. Door zo’n vetbol in een keukengarde te stoppen. Direct weer een goede reden om een bezoekje aan de kringloop te brengen! 

Nog makkelijker, je tuin NIET winterklaar maken

Maar heb je aan bovenstaande geen zin, het kan nog simpeler door je tuin niet winterklaar te maken. De natuur heeft natuurlijk zelf ook aan eten voor vogels gedacht. Veel zaden (zaadhoofden) zijn geschikt voer voor vogels. Denk bijvoorbeeld aan zonnehoed (Echinacea), ijzerhard (Verbena bonariensis), maar ook de zaden van vlinderstruiken, vele siergrassen en ook distels worden gegeten.

Daarnaast laat blad laten liggen waar het jou niet stoort. Laat het bijvoorbeeld liggen in de borders en hoekjes waar je deze winter toch niet komt. In deze bladerenhopen kruipen beestjes om te schuilen voor de winter. Deze beestjes zijn op hun beurt potentieel vogelvoer. Dit scheelt je én tijd én geld om vogelvoer te kopen. Want waarom kopen als het al voorradig is in de tuin?

In onze coniferenhaag hebben afgelopen jaar wederom merels gebroed. Ook al snoei ik deze haag elk najaar tot een rechte structuur, dat maakt blijkbaar helemaal niets uit. Ook bij mijn moeder in de tuin heb ik afgelopen voorjaar in de coniferenblokhaag een broedend merelechtpaartje gespot. Dus die coniferen worden gewaardeerd. En de vorm maakt dus niet veel uit. Ik snap het ook wel, de haag is mooi dicht van alle kanten, dus optimale privacy, veilig uit het bereik van katten en ook wind- en waterdicht.

De meerwaarde van coniferen

Ik heb het idee dat door een wat oubollig en saai imago, de conifeer meer en meer aan het verdwijnen is uit de tuinen. En dat is onterecht wat mij betreft. Hij zorgt er bij ons voor dat we geen koplampen van auto’s in onze tuin krijgen, werkt zeer goed als een windbreker en je hoeft de haag slechts 1 x in het jaar te snoeien (op een bewolkte dag in september) om hem een beetje in vorm te houden.  En last but not least hij is wintergroen dus in de winter ook nog iets om naar te kijken in de tuin. Ik heb dan ook veel liever een coniferenhaag dan een kale schutting.

Naast de broedende merels zit er bij ons ook een egel onder de haag. Tot slot wordt de haag gebruikt in de koude en natte winter als schuilplek door de huismussen. Kortom, de coniferenhaag wordt gewaardeerd door de inheemse fauna.

Wat is eigenlijk een conifeer?

Coniferen vallen onder de naaktzadigen, en behoren samen met de varens tot de oudste landplanten op aarde. Coniferen betekent letterlijk kegeldragers. Het zijn houtachtige gewassen. Je kunt ze als haag aanplanten, maar ook solitair als een boom. De meeste coniferen zijn wintergroen en lijken daarom op het eerste gezicht allemaal op elkaar, maar er zijn wel degelijk verschillen en er zijn wel 600 soorten. Naaldbomen zoals dennen en sparen zijn ook coniferen. Maar meestal wordt de conifeer als een haag geassocieerd. En met donker en ouderwets. 

Ik kwam dit onderzoek van twee Van Hall Larenstein studenten tegen die pleiten voor meer coniferen in de stedelijke ruimte. De conifeer verdient meer by thijs.verschuren – Issuu

Lans breken voor de conifeer

Ik wil dus een lans breken voor de conifeer. Coniferen hebben hun eigen kwaliteiten zeker als je merels (of andere vogels) een beschutte broedplek wilt geven.  Daarnaast is het in de koude en natte winter een gunstige plek voor bijvoorbeeld huismussen om in te schuilen. En als je deze vele pluspunten kunt waarderen en je verder niets van de modegrillen aantrekt, zou ik zeggen, gewoon laten staan die conifeer.

De aanleiding voor de “zoemborders”…

Enkele jaren geleden heb ik een cursus over prairietuinen bij Lianne Pot en een cursus tuinreservaten van het IVN gevolgd. Daarnaast heb ik een ecologische achtergrond en ben ik werkzaam in de groene sector. Het borrelde al een tijdje van binnen om de voortuin aan te pakken en daar helemaal los te gaan met insect aantrekkende en mooie planten. De voortuin was al jaren een doorn in mijn oog. Met slechts gras en paar perkjes met lavendel. Maar, ja eerst was het huis aan bod en enkele verbouwingen volgden (en dat gaat nog wel even door). Toen in 2021 het hok was verbouwd, de oprit was veranderd, en er twee grote bloemenborders waren gecreëerd, kon ik dan eindelijk los met de voortuin! In april 2021 aangelegd en nu al druk bezocht door allerlei insecten!

Biodiversiteit in de tuin

Ik ben zelf fan van de prairiestijl (vaste planten met grassen) vanwege het natuurlijke karakter. Deze planten doen het goed op de zandgrond hier.

Het uitgangspunt voor de borders in de voortuin:

• Beplanting passend bij zandgrond in een tuin op het zuiden
• Strakke lijnen, ruime borders, weelderige beplanting
• Weinig onderhoud
• Insect aantrekkende beplanting
• Passend bij de kleuren van het huis
• Ook met inheemse planten

Ik heb gekozen voor een rustig kleurenpallet, met paars, blauw en zachtgele tinten. klik hier onder voor de plantenlijst.

En nog even een plaatje om te laten zien hoe het was voor april 2021……niet te zien op de foto, maar aan de andere kant van de oprit zat nog een substantieel stuk monotoon gras.

Weinig onderhoud

Als de border maar vol genoeg staat, heb je er ook weinig onderhoud aan. Slechts in het voorjaar wat bijwerken door sommige grassen af te knippen en wat dode stengels van vaste planten af te knippen. Ik doe zeker niet aan de tuin ‘winterklaar maken’. Dan neem ik de bescherming voor allerlei beestjes weg, die juist in de holle stengels overwinteren. Daarnaast eten vogels van de zaadhoofden. Bovendien heb ik juist ook planten gekozen die een mooi wintersilhouet hebben. Dus dat zou zonder zijn. Lekker laten en pas in het voorjaar, maart ergens, met de snoeischaar aan de slag.

Tot slot heb ik bij de aanleg direct houtschors aangebracht tussen de planten. Dit helpt onkruidgroei te drukken en is tevens een goede mulchlaag. Daarnaast zitten er al snel allerlei beestjes tussen het houtschors, heel aantrekkel voor de merels in onze tuin. Overigens je voorkomt onkruid, maar niet 100%. Helemaal voorkomen lukt gewoon niet. Dus af en toe even een half uurtje wat ongewenste planten (onkruid bestaat eigenlijk niet, toch?!) weghalen. Lekker een half uurtje het hoofd leegmaken, is helemaal geen straf. Het is op deze manier voor mij (naast drukke baan) goed bij te houden. Ik weet ook nog niet of ik het jaarlijks ga bijvullen dat is even afhankelijk van hoe vol de borders blijven/worden. Uiteindelijk is het doel volle borders, die zijn dichtgegroeid, dan krijgt onkruid het minste kans en heb je er het minste werk van.

Ik ben één van de, hetzij bescheiden, deelnemers van het Brommelsfestijn op zaterdag 28 augustus en zondag 29 augustus. Brommels is een jaarlijks festijn in de Noardlike Fryske Wâlden dat draait om de bramenpluk. Niet alleen is er vrij bramen plukken in boerenland (volg de paarse vlaggen) maar er zijn ook allerlei leuke randactiviteiten erom heen in de buitenlucht. Het thema van deze tiende editie is ‘Biodiversiteit’ oftewel ‘Natuerlik Ferskaat’.

Op deze dagen stel ik mijn voortuin open ter inspiratie, omdat het past binnen het thema ‘biodiversiteit’. Mijn voortuin is nog vers van de pers en pas in april van dit jaar gerealiseerd. Het doel was het aanleggen van een zogenaamde prairietuin, grassen met vaste planten, die naast dat het heel natuurlijk oogt ook ontzettend veel insect aantrekt. Ook aan de vogels heb ik gedacht in het ontwerp. Na de aanleg, schoten de planten omhoog. Verbazingwekkend hoe snel het in slechts 1 seizoen is gegroeid! Bijna alles heeft gebloeid of staat nog volop te bloeien. Een prairietuin is een echt (na)zomer tuin.

De afgelopen tijd heb ik vele positieve reacties ontvangen van passanten en kreeg ik ook enkele vragen. Zo kwam ik op het idee om met Brommels mee te doen. De voortuin is op deze dagen toegankelijk om te bekijken, ik biedt informatie over de gebruikte beplanting, enkele DIY-ideeën om meer dieren in de tuin te lokken en specifiek informatie over vleermuizen, vleermuiskasten en de “gevelkast” die wij zelf hebben (laten) maken. Het moge duidelijk zijn dat in mijn tuin ‘biodiversiteit’ erg belangrijk is geweest in het ontwerp.

Voor meer informatie: Open tuin villa Sinnestrielen – Brommels! (brommelsfestijn.nl)

Voor meer informatie over de fietsroute die langs mijn tuin langs gaat: Brommelsroute Eastermar en omgeving – Brommels! (brommelsfestijn.nl)

Wij hebben fazanten bij ons in de buurt en ook op Ameland waar we regelmatig komen, lopen ze om onze familie stacaravan heen. Een fazantenmannetje, door mijn moeder (gekke) Henkie genoemd, komt elke dag even buurten. Ik vraag me zo vaak af waar deze prachtige vogels nu officieel vandaan komen. Ze ogen naar mijn mening veel te “tropisch” om in onze koude kikkerlandje rond te banjeren. En vraag me dan ook oprecht af of deze vogel is ingevoerd of echt uit zichzelf hier is beland. Tijd om me er eens goed in te verdiepen.

Waar komt de fazant vandaan?

Officieel komen ze uit Azië, alwaar de romeinen ze mee hebben genomen naar Europa. De reden dat ze met de Romeinen zijn meegebracht, komt doordat fazanten lekker smaken. En daarom een favoriet kostje van de romeinen. Zelf nooit een fazant gegeten dus ik kan het noch ontkrachten noch beamen. Nu ze dus al zo’n tweeduizend jaar hier rondstappen en fladderen (echt vliegen kunnen ze niet) is de soort zo ingeburgerd dat men spreekt van een inheemse (in Nederland in het wild voorkomende) vogel.

Is een fazant familie van de kip?

Ja, het is verre familie. Beide behoren tot de fazantachtigen (Phasianidae). Ze kunnen met elkaar kruizen, maar deze nakomelingen zijn niet vruchtbaar en kunnen niet verder voor nageslacht zorgen. Vergelijkbaar wanneer je een ezel met een paard kruist, je krijgt dan een muilezel of een muildier.

Op Schiermonnikoog schijnt een kruising (kipzant) te lopen. Het schijnt overigens zeer weinig voor te komen, ook omdat de broedtijd van de verschillende dieren van elkaar verschilt. Dus ik hoef me geen zorgen te maken om mijn beide Franse kippendames…alhoewel een fip me best leuk lijkt.

Beschermde vogel?

Ze zijn dus niet uit eigen beweging naar Europa en Nederland gekomen, en toch zijn ze voor de Nederlandse  wet te beschouwen als inheems en daarmee beschermd. Ze zijn afgelopen eeuwen vaak opzettelijk uitgezet voor de jacht. Dat is nu bij de wet verboden. Beschermd voor de wet betekent echter niet 100% beschermd . De fazant is in namelijk 1 van de 5 jachtsoorten in Nederland (naast haas, konijn, wilde eend en houtduif). Er mag op het mannetje gejaagd (uiteraard alleen door opgeleide en gecertificeerde jagers) worden in de periode 15 oktober tot en met 31 januari en voor het vrouwtje is deze periode met een maand ingekort.

Als je deze prachtige dieren echt van dichtbij hebt aanschouwd, dan kun je je bijna niet voorstellen dat het plezierig moet zijn, zo’n prachtdier af te schieten. Maar, ja zoals mijn vriend terecht opmerkt, “zou dat uit moeten maken, dat je alleen de lelijke dieren mag schieten….?! “En daar heeft hij natuurlijk een punt.

Je kunt het wellicht niet goed zien op de foto, maar in de klimop zit een nest. Ik heb niet gekeken welke vogel er zit te broeden, ik wil de vogel op het nest niet verstoren, maar gezien de locatie, aard en omvang denk ik dat hier een merelechtpaartje aan de slag is gegaan. Gelukkig snoei ik de klimop altijd heel vroeg in de lente (februari), omdat deze dan mooi uit kan bloeien in het najaar. Ik zorg er altijd voor dat ik dit nooit in het broedseizoen doe. Maar wanneer begint het broedseizoen en is het strafbaar snoeien in het broedseizoen?

Wanneer begint het broedseizoen?

Het broedseizoen kent geen vaste begin- of einddatum. Het begint wanneer de eerste vogels beginnen te broeden. Zoals je op de website van ‘Beleef de Lente’ kunt volgen is de bosuil altijd zeer vroeg terwijl de meeste tuinvogels dan nog moeten beginnen. Dus wanneer vogels broeden is echt afhankelijk van waar je woont en welke vogels je dus kunt aantreffen. Daarnaast is het weer een belangrijke graadmeter. Hebben we een zachte winter en begint de lente vroeg? Dan beginnen vogels vaak ook eerder met broeden. Ook kunnen ze tijdelijk een stop inlassen. Zo zijn de ringmussen in mijn omgeving drie weken geleden begonnen met het inrichten van hun nestkasten, maar zijn ze daar mee gestopt toen het even wat kouder werd. Inmiddels zijn ze al weer vol aan de gang. Van de ringmussen expert hier in het dorp heb ik begrepen dat ze dit jaar gemiddeld 10 dagen later zijn dan normaal. Dus wanneer het broedseizoen begint hangt dus ook echt af van de weersomstandigheden.

In de regel wordt als richtlijn 15 maart tot 15 juli aangehouden, maar zoals je wel uit de bovenstaande informatie kunt afleiden, is dit niet conform de daadwerkelijke broedperiode. Voor de bosuil van ‘Beleef de lente’ begon de broedperiode al in februari. Ter illustratie, de beide kuikens zijn nu al takkelingen (en dus uit het nest). Terwijl vele andere vogels, zoals de scholekster nog op vier eieren zit. De genoemde periode betreft slechts een richtlijn en is niet in de wet (Wet natuurbescherming) vastgelegd.

Is het strafbaar? Snoeien in het broedseizoen?

Oké, we weten nu dat er geen wettelijke vastgestelde periode is voor de broedperiode. De data die je dus wel eens voor ziet komen, zijn slechts richtlijnen om je alert te maken en de bewustwording te vergroten. Nu er dus geen wettelijke periode is, is het ook lastig om te zeggen dat je niet mag snoeien in deze periode. Waar het om gaat is dat je aanwezige broedende vogels niet mag verstoren en nesten niet mag vernielen . Ga je dus wel in de periode lente/zomer snoeien dan loop je kans dat je een nest vernield. Ga dus voordat je start met jouw werkzaamheden minutieus door je tuin. Tref je een nest, of zie je dat vogels met de nestopbouw bezig zijn dan moet je deze locatie dus echt met rust laten en je snoei werkzaamheden uitstellen totdat je zeker weet dat er geen vogels meer zitten te broeden. Weet ook dat veel vogelsoorten meerdere legsels hebben. En gun ze dat ook, want er gaan veel jonge vogeltjes dood, die dienen als voedselbron voor andere diersoorten, maar daarom zijn meerdere legsels wel nodig om de populatie van de vogelsoort op peil te houden. Ga dus pas weer met je heggenschaar in de weer als de vogels echt voor dit jaar zijn uitgebroed.

Kortom, snoeien in de broedperiode mag wel, maar het vergt wel maximale inspanning van je om nesten te spotten. Daar moet je wel kennis en inzicht voor hebben. Vogels zijn er natuurlijk op gericht om niet op te vallen met hun nest om zo roofdieren te omzeilen. Zie maar aan het nest op de foto. Voor je het weet zie je het over het hoofd.

Beter is het dus om gewoon buiten deze gevoelige broedperiode te snoeien. Het zekere voor het onzekere te nemen. En dus of vroeg in het voorjaar te snoeien dan wel in het najaar.